Kripto Para Haciz İşlemleri ve Hukuki Süreçler

İcra ve İflas Hukuku Kapsamında Kripto Varlıkların Haczi

Kripto varlıkların icra ve iflas hukuku açısından nasıl değerlendirileceği konusunda birçok soru işareti bulunmaktadır. Özellikle yerli kripto para borsaları, kendi hukuk departmanları aracılığıyla bu süreçlere dair farklı yorumlar getirmektedir. Ancak uygulamada kripto varlık hacizleriyle ilgili birçok sorun yaşandığı da bir gerçektir.

Kripto Varlıkların Haczi Mümkün mü?

Haciz, borçlunun borcunu ödememesi halinde, alacaklının talebiyle ve kanuni prosedürler çerçevesinde, borçluya ait ekonomik değeri olan varlıklara el konulması sürecidir. Türk İcra ve İflas Hukuku’na göre, haczi mümkün olmayan mallar sınırlı olarak belirlenmiştir. Yani bir varlığın haczedilebilmesi için kanunda açıkça belirtilmesine gerek yoktur; aksine, haczi yasaklananlar listesinde yer almıyorsa haczedilebilir olduğu kabul edilir.

Bu çerçevede, kripto varlıkların kanunda açıkça düzenlenmemesi, haczedilemeyeceği anlamına gelmez. Aksine, mevcut hukuki çerçevede kripto varlıkların haczedilebilir olduğunu söylemek mümkündür.

Bununla birlikte icra süreçlerinin daha net bir çerçeveye oturtulması için mevzuata yeni düzenlemeler eklenmesi gerekmektedir.

Kripto Para Haczi Nedir? Hukuki Tanımı ve Kapsamı

Önemle vurgulamak gerekir ki kripto varlıkların haczedilebilir olup olmadığı tartışılırken, bu varlıklara özel bir hukuki tanım yapılmasına şu aşamada gerek bulunmamaktadır. Zira, ilgili kanun maddeleri ve hukuki gerekçeler ışığında, kripto varlıkların haczedilebileceği açıktır. Aksi yöndeki görüşlerin, yasal düzenlemeleri dar yorumlama çabasıyla ortaya çıktığı ve hukuken geçerliliğinin tartışmalı olduğu söylenebilir. Yazımızın ilerleyen aşamalarında güncel yargı kararlarına da değineceğiz.

Bu bağlamda, kripto varlıkların haczedilemeyeceği yönündeki iddiaların dayanağı zayıftır ve mevcut hukuki çerçevede bu varlıkların icra sürecine dahil edilmesi mümkündür.

Tavsiye Yazı: Kripto Para Vergilendirmesi

Kripto Paralar Haczedilebilir mi? Güncel Hukuki Durum

Kripto paralar icra iflas hukukuna konu olabilir. Bu sebeple kripto paralar haczedilebilir.

Borçlunun malvarlığı içerisinde yer alan ve haczi yasaklanmamış her türlü varlık, alacaklıların alacağı nispetinde haczedilebilir. Bu genel kural, kripto varlıklar için de geçerlidir. Ancak burada kritik soru şu: Kripto varlıkların haczi nasıl gerçekleştirilecek?

Kripto Varlıklar Haczedilebilir mi?

Kripto varlıkların büyük çoğunluğu ekonomik bir değer taşımaktadır. Aslında hukuki tartışmanın odağı, bu varlıkların değerli olup olmadığı değil, hukuken nasıl tanımlanacağıdır.

Borçlunun kripto para dışındaki bir alacağı nedeniyle, kripto para hesabına haciz uygulanması mümkündür.

Kripto varlıklar hacze, rehne ve sınırlı ayni hak tesisine uygundur. Ancak bu işlemler sırasında çeşitli teknik zorluklar ortaya çıkmaktadır.

Kripto Paraların Haczedilmesine Yönelik Engeller

Türk İcra ve İflas Hukuku’nda haczi yasaklanan mallar tahdidi olarak (sınırlı şekilde) sayılmıştır. Bu liste dışında kalan tüm malvarlığı değerleri haczedilebilir. Ancak, kripto varlıkların merkezi olmayan yapısı ve bireysel saklama yöntemleri (cold wallet gibi) uygulamada ciddi sorunlara yol açmaktadır.

Çözüm ve Mevzuat İhtiyacı

Mevcut düzenlemeler kripto varlıkların haczine engel teşkil etmese de, uygulamaya dair açık ve net bir yasal çerçeve henüz oluşturulmamıştır. Bu nedenle, İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) kripto varlıkların açıkça düzenlenmesi gerekmektedir.

Sonuç: Kripto Paraların Haczi Hukuken Mümkündür!

–Borçlunun kripto para hesapları haczedilebilir.
–Mevcut hukuki çerçevede herhangi bir yasak bulunmamaktadır.
–Teknik zorluklar nedeniyle uygulamada yeni yöntemlere ihtiyaç duyulmaktadır.

Kripto varlıkların icra ve iflas hukuku kapsamında nasıl ele alınması gerektiğine dair yasal boşluklar giderildiğinde, haciz süreçleri daha etkin ve hızlı bir şekilde uygulanabilir hale gelecektir.

Kripto Para Haczi İçin Mahkeme Kararı Gerekir mi?

Kripto paraların haczedilebilmesi için özel bir mahkeme kararına gerek yoktur. Bununla birlikte icra iflas hukuku gereği kullanılacak haciz prosedürüne bağlı olarak mahkeme kararına gerek duyulabilecektir. Sonuç olarak kripto paralara haciz konulması için özel bir mahkeme kararı aranmamaktadır.

Kripto Para Cüzdanlarına ve Borsa Hesaplarına Haciz Konulabilir mi?

Bu sorunun net yanıtı: Evet, konulabilir.

Kripto para borsalarına ve kripto para cüzdanlarına haciz konulabilir. Fakat burada çeşitli ihtimaller ortaya çıkmaktadır örneğin borsalar yönündenTürkiye’de yerleşik bir kripto varlık hizmet sağlayıcı yani yerel bir kripto para borsasında kripto varlıklar tutulabilir ya da yurtdışı yabancı bir kripto para borsasında tutulabilir cüzdanlar yönünden ise birçok cüzdan tipi mevcuttur bunlar temelde soğuk cüzdan sıcak cüzdan ayrımı ve velayete dayalı olan ve velayete dayalı olmayan cüzdanlar (custodial-non cüstodial) olarak sınıflandırılır.

Kripto Para Borsalarına Haciz Uygulanabilir mi?

Kripto varlıklar, farklı platformlarda saklanabilir. Haciz işlemleri açısından, Türkiye’de yerleşik bir kripto varlık hizmet sağlayıcısında (yani yerel kripto para borsalarında) tutulan kripto varlıklarla, yurtdışındaki yabancı borsalarda tutulan varlıklar arasında farklar vardır:

• Yerel Borsalarda: Türkiye’de ülkemiz yasalarına uyumlu olarak faaliyet gösteren kripto para borsaları, hukuki olarak belirli yükümlülüklere tabidir ve adli mercilerin taleplerine süresi içinde yanıt vermeleri gerekmektedir. Bu durum icra daireleri tarafından yazılan haciz müzekkerelerine cevap vermelerini gerektirmektedir. Bu nedenle, borçlunun Türkiye’deki bir borsada hesabı bulunuyorsa, icra müdürlüğü tarafından haciz uygulanabilir.
• Yabancı Borsalarda: Her ne kadar yabancı borsalara haciz yapılamayacağı düşünülse de Yurtdışındaki kripto para borsalarında bulunan kripto para hesaplarına haciz yapılması mümkündür.

Fakat hem hukuki hem de teknik anlamda yerel kripto para borsalarına kıyasla çok daha zor olduğunu söylemeliyiz.  Ayrıca Uluslararası hukuk çerçevesinde karşılıklı iş birliği mekanizmaları ve teknik çözümler ile alacaklıların haklarını koruyacak yollar mevcuttur.

Ancak, haciz sürecine geçmeden önce, alacaklının mağduriyetini en aza indirmek için ilk tercihimiz her zaman müzakere olmuştur. Taraflar arasında uzlaşma sağlanarak borcun ödenmesi, hem daha hızlı hem de daha az maliyetli bir çözümdür. Bu nedenle, öncelikli hedefimiz her zaman müzakere yoluyla çözüm sağlamak, ancak hızlı ve etkili bir stratejiyle gerektiğinde yasal yolları devreye almaktır.

Kripto Para Cüzdanlarına Haciz Uygulanabilir mi?

Kripto paralar, borsalar dışında kişisel cüzdanlarda da saklanabilir. Bu cüzdanlar kişinin temel olarak ikiye ayrılır:

1. Emanete dayalı kripto varlık saklama:

Kullanıcıların özel anahtarlarını borsa veya kripto varlık saklama hizmeti sağlayıcı yönetir. Eğer bu tür bir saklama yöntemi kullanılıyorsa ve sağlayıcı Türkiye’de faaliyet gösteriyorsa, haciz uygulanabilir.

Ülkemizde kripto varlık saklama hizmetleri Sermaye Piyasası Kurulu tarafından lisanslanması gereken bir faaliyettir. Bu sebeple bu hizmeti sunan şirketler nezdinde tutulan kripto varlıkların haczi de bu şirketlere icra daireleri tarafından yazılacak müzekkerelerle yerine getirilecektir.

1. Self custody – yani kişinin kendi kripto varlığını kendisinin saklaması:

Kullanıcının özel anahtarı tamamen kendi kontrolündedir. Bu tür cüzdanlar, doğrudan merkezi bir otoriteye bağlı olmadığı için, haciz uygulanması teknik olarak mümkün değildir. Ancak, borçlunun özel anahtarını paylaşması veya cüzdana erişimin sağlanması halinde işlem yapılabilir.

KİŞİSEL CÜZDANLARDAKİ KRİPTO VARLIKLARIN HACİZ PROSEDÜRÜ:

• SOĞUK CÜZDAN HACZİ

• Bir borçlunun cüzdanında kripto para bulunduğunu anlamanın yolu mal beyanıdır. İİK m. 74’e göre, borçlu hem kendisinde hem de üçüncü kişide bulunan malvarlığını bildirmelidir. Bu durumda borçlu kendi cüzdanında ya da üçüncü bir kişide bulunan kripto paraları mal beyanıyla bildirmelidir. Mal beyanında bulunmayan borçlu hakkında İİK m. 76’ya göre tazyik hapsi uygulanabilir.
• Bu durumda soğuk cüzdandaki kripto paralar, İİK m. 80/4 kapsamında kıymetli şey olarak değerlendirilip icra memuru tarafından bulunduğu yer zorla açtırılıp alınabilir. İcra takibinin borçlusu olan kişi, soğuk cüzdanının bulunduğu donanımı veya donanıma erişim için gerekli anahtarı ilgililere vermezse İİK m.343 uygulanabilir ve borçluya üç aya kadar tazyik hapsi cezası verilebilir.

•   SICAK CÜZDAN HACZİ

• Sıcak cüzdanda kripto paralar, aracı site ya da uygulama içerisinde çevrimiçi tutulmaktadır. Bu durumda icra dairesine alacaklının ya da alacaklı vekilin talebiyle, yerli kripto para borsalarına İİK 89’uncu maddesine dayanarak bir yazı gönderilir.
•  Bu yazıya istinaden yerli kripto borsası buna ilişkin bir cevap verir. Gelen cevap nezdinde borçlunun borcu miktarında haciz işlemi uygulanır. İİK’nın 89. maddesi kapsamında aracı kurum ilgili şirket kripto para haczine ilişkin olarak o hesaptaki tutar oranında borçlu konumunda ve sorumluluk altındadır.

Soğuk Cüzdan ve Tazyik Hapsi:

• İcra Hukuku’nda borçluların icra kararlarına her zaman riayet etmediği ve etmeyeceği açıktır. Fakat bu gibi durumlar için kanun koyucu tazyik hapsi yolunu öngörmüştür. “30 ve 31’inci maddeler hükmüne muhalefet edenlerin cezası” başlığını taşıyan İİK m. 343’e göre, yalnız kendisi tarafından yapılacak olan bir işin yapılması veya bir işin yapılmaması hakkındaki ilâm hükümlerine, geçerli bir mazeret olmaksızın muhalefet eden borçlular hakkında, lehine hüküm verilmiş kimsenin şikâyeti üzerine, 3 aya kadar tazyik hapsine karar verilmektedir. Pek tabii hüküm yerine getirilirse tahliye edilir borçlu

• Madde başlığında geçen 30. madde hükmüne göre ise, bir işin yapılmasına dair ilam icra dairesine verilince icra memuru, 24. maddeye uygun bir şekilde icra emri tebliği suretiyle borçluya ilamda gösterilen müddet içinde ve eğer müddet tayin edilmemişse işin mahiyetine göre başlama ve bitirme zamanlarını tayin ederek işe yapmayı emredecektir. İşte bu emre, maddede belirtilen diğer koşullar oluşmasına karşın uymayan kişi, 30. madde hükmüne muhalefet etmiş sayılacaktır.

• Kısaca özetlemek gerekirse, icra emri kendisine tebliğ edilen borçlu, yapması gerekeni yapmazsa, 3 aya kadar tazyik hapsiyle cezalandırılacaktır.

• O halde bu usulün soğuk cüzdanlar için de uygulanmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Zira borçlunun soğuk cüzdanında bulunan kripto varlığına haciz konulması durumunda borçlu, haciz kararına uygun davranarak soğuk cüzdanına ilişkin donanımı ve cüzdanın anahtarını ilgililerle paylaşmakla yükümlüdür. Kanunun açık hükmüne karşın bu emre aykırı davranarak işbu bilgileri ilgililerle paylaşmayan borçlu hakkında tazyik hapsi uygulanmasının önünde bir engel bulunmamaktadır.

Sonuç

Kripto varlıkların haczedilmesi mümkün olsa da, borsa ve cüzdan türüne göre süreç farklılık göstermektedir. Türkiye’de faaliyet gösteren borsalarda hesaplara haciz uygulanabilirken, yurtdışındaki borsalarda bu süreç daha karmaşık olabilir. Aynı şekilde, velayete dayalı cüzdanlar için haciz ihtimali varken, velayete dayalı olmayan cüzdanlarda bu ihtimal oldukça düşüktür.

Borçlunun Kripto Parası Nasıl Tespit Edilir ve Haczedilir?

Borçlunun Kripto Paraları Tespit Edilebilir mi? Hukuki ve Teknik Yöntemler

Kripto varlıkların merkeziyetsiz doğası, borçluların varlıklarını gizlemeleri için bir fırsat gibi görünse de, hukuki süreçler sayesinde kripto paraların tespit edilmesi mümkündür.

Borçlunun Kripto Paralarının Tespiti Nasıl Yapılır?

+ Borçlunun Kripto Varlık alım satım ya da yatırım İşlemleri Biliniyorsa:
Eğer alacaklı, borçlunun daha önce kripto varlık alım satımı yaptığını ya da yatırım amaçlı kullandığını biliyorsa, bu durum haciz sürecini kolaylaştırır. Ayrıca, borçlunun mal kaçırma amacıyla varlıklarını kripto paralara çevirdiğine dair bir şüphe varsa, bu da inceleme için önemli bir gerekçe oluşturur.

+ Borçlunun Kripto Varlığı Bilinmiyorsa:
Eğer alacaklı, borçlunun kripto varlığı olup olmadığını bilmiyorsa, icra daireleri aracılığıyla kripto para borsalarına müzekkere gönderilebilir. Bu müzekkere ile borçlunun ilgili borsada hesabı olup olmadığı ve burada saklanan varlıkları tespit edilebilir.

+ Kripto para borsaları, icra dairelerinden gelen taleplere doğru ve eksiksiz yanıt vermekle yükümlüdür.

Kripto Varlıkların Haczi Nasıl Uygulanır?

Eğer borçlunun kripto para borsasında varlığı tespit edilirse, icra müdürlüğü bu varlıklar üzerine haciz işlemi başlatabilir. Böylece:

• Borçlunun borsadaki kripto varlıklarına el konulur.
• Haciz uygulanan kripto varlıklar, borç ödemelerinde kullanılabilir.
• Borçlu, bu varlıkları başka bir hesaba aktaramaz.

Sonuç: Kripto Varlıkların Tespiti ve Haczi Hukuken Mümkündür!

–Borçlunun kripto varlıkları farklı yöntemlerle tespit edilebilir.
–İcra daireleri, borsalardan borçlunun hesap bilgilerini talep edebilir.
–Borsalar, bu taleplere doğru bilgi vermekle yükümlüdür.
–Borçlunun borsadaki kripto varlıkları haczedilebilir ve alacaklıların alacağı bu yolla tahsil edilebilir.

Kripto varlıkların tespiti ve haczi, günümüz icra hukukunun önemli konularından biri haline gelmiştir. Mevcut düzenlemeler çerçevesinde doğru hukuki adımlar atıldığında, alacaklılar kripto paralara ulaşabilir ve tahsilat sürecini başarıyla yönetebilir.

Merkezi ve Merkeziyetsiz Borsalarda Haciz İşlemleri Arasındaki Farklar

Kripto para dünyasında haciz işlemleri, borsanın yapısına bağlı olarak farklılık gösterir. Merkezi borsalar (CEX – Centralized Exchange) ile merkeziyetsiz borsalar (DEX – Decentralized Exchange) arasında hukuki süreçler açısından büyük farklar bulunur. Bu farklar, borçlunun varlıklarının tespit edilmesi ve haczedilmesi sürecinde belirleyici rol oynar.

Merkezi Borsalarda (CEX) Haciz İşlemi

Merkezi borsalar, belirli bir şirket veya kuruluş tarafından yönetilen platformlardır.

Kullanıcı bilgileri kayıt altındadır: KYC (Kimlik Doğrulama) süreci zorunlu olduğu için borçluların hesaplarının tespit edilmesi mümkündür.

• İcra takibi mümkündür: Türkiye’de faaliyet gösteren yerli borsalar, icra dairesinden gelen resmi taleplere yanıt vermekle yükümlüdür.
• Haciz işlemi uygulanabilir: Borçlunun hesabında bulunan kripto paralar, icra takibi kapsamında TL karşılığı hesaplanarak haczedilebilir.
• Uluslararası haciz zorlukları: Yurtdışı merkezi borsalarda haciz işlemi için uluslararası hukuki işbirliği gereklidir. Ancak şu an için birçok ülke arasında böyle bir düzenleme bulunmamaktadır.

Merkeziyetsiz Borsalarda (DEX) Haciz İşlemi

Merkeziyetsiz borsalar (Uniswap, PancakeSwap, Curve Finance gibi), herhangi bir otoriteye bağlı olmayan, akıllı kontratlar aracılığıyla çalışan platformlardır.

• Kimlik doğrulaması yoktur: DEX’ler, KYC süreci gerektirmediği için kullanıcıların kimlik bilgileri kayıtlı değildir.
• Takip edilmesi zordur: Borçlunun merkeziyetsiz borsalarda yatırım yapıp yapmadığını belirlemek zordur.
• Haciz uygulanamaz: DEX platformlarında cüzdanlar doğrudan kullanıcı kontrolünde olduğu için merkezi bir otoriteye yazı göndererek haciz uygulamak mümkün değildir.

Sonuç: Hangi Borsada Haciz Mümkün?

• Merkezi borsalarda (CEX), borçlunun kripto varlıklarının tespiti ve haczi mümkündür.
• Merkeziyetsiz borsalarda (DEX), haciz işlemi uygulanamaz çünkü kullanıcılar fonlarını doğrudan kendi cüzdanlarında tutar ve takip edilemezler.

Bu nedenle borçluların merkezi borsalarda varlıkları olup olmadığı araştırılabilirken, merkeziyetsiz borsalarda bulunan varlıklar için icra takibi yapılması ve haciz işlemlerinin yapılması pek mümkün görünmemektedir.

Kripto Para Haczi ile İlgili Güncel Mahkeme Kararları

Hacze konu olayda alacaklı, borçlunun Türkiye merkezli bir kripto para borsasındaki hesabına haciz konulmasını talep etmiş ve İcra İflas Kanunu’nun 89/1. maddesi gereğince, borçlunun üçüncü kişilerde bulunan mal ve haklarının haczi için ilgili kripto para borsasına ihbarname göndermiştir. Bu doğrultuda, borçlunun hesabına bloke işlemi uygulanmıştır.

Borçlu, haczin kaldırılması için haczedilemezlik şikayetinde bulunmuş ve kripto varlıklara ilişkin yasal mevzuatın eksikliğini öne sürerek ihbarnamenin iptalini talep etmiştir. Ancak, mahkeme yaptığı incelemede borçlunun itirazlarını reddetmiş ve kripto varlıkların haczedilebilir olduğuna hükmetmiştir.

Bu karar, kripto varlıkların haciz kapsamında değerlendirilebileceğini ve Türkiye’de yerleşik kripto para borsalarına gönderilen haciz ihbarnamelerinin hukuken geçerli olduğunu gösteren önemli bir örnektir.

İstanbul 14. İcra Müdürlüğü:

• İstanbul 14. İcra Müdürlüğü tarafından düzenlenmiş haciz ihbarnamesi sonucu kripto para hesabına bloke işlemi uygulanmasına dair karara karşı yapılan itiraz sonucu aşağıdaki durum ortaya çıkmıştır;

İstanbul 24. İcra Hukuk Mahkemesi Kararı

• 2021 yılında İstanbul 24. İcra Hukuk Mahkemesi tarafından verilen karar;

• “Her ne kadar davacı, kripto paraların haczedilmeyeceğini iddia ederek şikayetçi olmuş ise de bu tür paraların da emtia ve menkul kıymetler kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, bir çeşit dijital döviz veya sanal para olarak kabul edildiği, dolayısıyla haczedilebileceği anlaşıldığından şikâyetin reddine dair karar verilmiştir.” şeklindedir.

Kripto Para Haciz Sürecinde Borçluların ve Alacaklıların Hakları

Alacaklıların Hakları

Alacaklının en temel hakkı, borçlunun malvarlığına dahil olan kripto varlıkların haczedilip Türk Lirasına çevrilerek borca yeter miktarın tahsil edilmesidir. Haciz işlemi sonrası kripto varlıkların satış süreci, mahkeme veya icra dairesi gözetiminde gerçekleştirilir ve elde edilen tutar, alacaklının alacağını karşılamak amacıyla kullanılır.

Borçluların Hakları

Borçlular açısından kripto para haczi süreci, belirli yasal hakları da beraberinde getirir. Uygulamada bazı borçlular, “Kripto paralar yasal olarak tanımlanmadığı için haczedilemez” veya “Kripto varlıklar kanunen haczedilebilecek varlıklar arasında yer almıyor” gibi iddialarda bulunabilmektedir. Ancak, mevcut hukuki çerçevede kripto varlıklar haczedilebilir malvarlığı unsurları arasında kabul edilmektedir.

Bununla birlikte, borçlu, icra sürecinde hakkını korumak için belirli taleplerde bulunabilir:

Piyasa koşullarını gözetme ve Daha avantajlı satış hakkı,

Borçlu, kripto varlıklarının değer kaybını önlemek adına işlem hacmi yüksek ve alım-satım makası dar olan bir borsa üzerinden Türk lirasına çevrim yapılmasını talep edebilir. Bunun temel nedeni, ülkemizde yeni faaliyete giren bazı kripto para borsalarında düşük işlem hacmi ve yetersiz likidite nedeniyle kripto varlıkların piyasa değerinin altında satılma riskidir. Yeterli alıcı bulunmaması, varlıkların rayiç bedelinin çok daha altında el değiştirmesine yol açabilir. Bu nedenle, haciz sürecinde satış işlemlerinin daha likit ve oturmuş bir alım satım tahtasında gerçekleştirilmesi, borçlunun malvarlığını koruma adına önemli bir haktır.

Sonuç ve Değerlendirme

Kripto para haciz süreci, hem alacaklılar hem de borçlular açısından çeşitli hak ve yükümlülükleri beraberinde getirir. Kripto varlıkların haczi mümkün olsa da süreç gerekli teknik bilgiye ve hukuki uzmanlığa sahip bir ekip tarafından yönetildiğinde en faydalı sonuçları elde etmenizi sağlayacaktır.

—

Kripto varlıklara haciz koyma süreci hakkında daha fazla bilgi almak ve profesyonel destek almak için Kripto & Legal Hukuk Bürosu ekibi olarak bizimle iletişime geçebilirsiniz.