Kripto Paralar Mirasa Konu Olabilir Mi?
Evet, kripto paralar Türkiye’de mirasa konu olabilir ve miras bırakılabilir. Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) kripto paralarla ilgili özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte, hukuki açıdan ekonomik değer taşıyan bir malvarlığı unsuru olarak kabul edildikleri için miras yoluyla intikal edebilirler.
Evet, kripto paralar mirasa konu olabilir. Ancak, geleneksel varlıklardan farklı olarak, mirasçılara aktarımı için özel önlemler alınması gerekir
- TMK m.599: Mirasçılar, miras bırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar. …mirasçılar miras bırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve miras bırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.’’
Türk Medeni Kanunumuzun ilgili hükmü son derece geniş kapsamlıdır. Mirasa konu olabilecek varlıklar sınırlı olarak sayılmamıştır. “Diğer malvarlığı hakları” kategorisi Kripto Varlıkları da içeriğine dahil edebilecektir.
Kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere, kripto paralara eşya statüsü atfedilmese dahi, ekonomik birer değer taşımaları nedeniyle “diğer malvarlıkları” kapsamında değerlendirilmekte ve miras yoluyla intikale konu olabilmektedir.
Türk Medeni Kanunu’nun 599. maddesinin 2. fıkrası uyarınca, kripto paralar külli halefiyet ilkesi çerçevesinde mirasçılara intikal edecektir. Yani mirasçı, miras bırakanın tüm hak ve borçlarını bir bütün olarak kabul ya da red etmelidir.
TCMB kendisine verilen yetkilere dayanarak çıkarmış olduğu Yönetmelikte Kripto Varlıkları Gayri Maddi Varlıklar olarak sınıflandırmıştır.
ÖDEMELERDE KRİPTO VARLIKLARIN KULLANILMAMASINA DAİR YÖNETMELİK
Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.
Kripto Paraların Miras Yoluyla Devri ve Vergilendirilmesi
Kripto para nasıl miras bırakılır? Miras bırakılan kripto paralar nasıl talep edilir? Miras bırakılan kripto paralar nasıl intikal eder?
Kripto Paraların Mirasçılara Geçiş Süreci
Miras bırakılan kripto paraların mirasçılara devri, varlıkların nerede saklandığına bağlı olarak farklılık gösterebilir:
- Yerli Merkezi Kripto Para Borsalarında Saklanan Varlıklar
Merkezi borsalarda (örneğin Binance TR, Paribu, BtcTurk gibi) tutulan kripto paralar için hesap sahibinin kimliği belirlenebildiğinden, miras hukukunun genel kuralları geçerli olur. Murisin (miras bırakanın) ölümüyle birlikte mirasçıları, veraset ilamı ve ölüm belgesi gibi gerekli evraklarla ilgili borsaya başvurarak murisin hesabındaki varlıkları talep edebilirler. - Yabancı Merkezi Kripto Para Borsalarındaki Varlıklar
Eğer kripto paralar, yabancı bir borsada tutuluyorsa, ilgili ülkenin hukuk kurallarına göre işlem yapılması gerekir. Türkiye’de mirasçılar, mahkeme aracılığıyla yabancı borsaya müzekkere gönderilmesini talep edebilir. Ancak, her ülkenin ve borsanın miras süreçlerine yaklaşımı farklı olabileceğinden, bu süreç normalden daha uzun ve karmaşık olabilir. - Özel Cüzdanlarda Saklanan Kripto Paralar
Kripto paralar, bir borsa yerine kişisel soğuk veya sıcak cüzdanlarda saklanıyorsa, mirasçılar için erişim çok daha zor hale gelebilir. Çünkü bu cüzdanlara erişim için özel anahtar (private key) gereklidir. Eğer özel anahtarlar ya da cüzdana erişime imkan veren araçlar ve bilgiler sağlanmamışsa mirasa erişmek zorlaşabilir hatta bazı durumlarda imkansızlaşabilir.
Kripto paraların miras yoluyla devri, saklandıkları platforma göre değişiklik gösterir. Merkezi borsalarda bulunan varlıklar, veraset ilamı, vergi yükümlülüklerini karşıladıklarına dair belge ve mahkeme kararıyla mirasçılara devredilebilirken, kişisel cüzdanlardaki kripto paraların mirasçılara aktarımı için önceden planlama yapılması gerekir. Ayrıca, yurtdışındaki borsalarda tutulan varlıklar için ilgili ülkenin hukukuna göre işlem yapılması gerekecektir. Kripto yatırımcılarının ve mirasçılarının mağdur olmaması için bu süreçleri önceden göz önünde bulundurarak gerekli hukuki ve teknik önlemleri almaları büyük önem taşımaktadır.
Terekenin yani miras bırakılan varlıkların değerinin tespitinde kripto paraların piyasa değeri nasıl hesaplanabilir?
- TMK;507: Tasarruf edilebilir kısım, terekenin miras bırakanın ölümü günündeki durumuna göre hesaplanır.
Kripto Varlıkların Miras Yoluyla Devri ve Veraset ve İntikal Vergisi Kapsamında Vergilendirilmesi
Türkiye’de miras kalan varlıklara veraset ve intikal vergisi uygulanır. Ancak, kripto paralar konusunda vergi mevzuatında net bir düzenleme bulunmamakla birlikte Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Özelgesinde konu hakkında açıklama getirilmektedir.
Mirasçıların beyan etmemesi durumunda, vergi dairelerinin bu varlıkları tespit etmesi pek mümkün değildir. Bununla birlikte uygulamada Kripto para borsaları mirasçılara miras bırakanın bakiyesini gerekli belgeler sağlanmadan transfer etmemektedir.
Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgesi:
23.09.2020 tarih ve 60938891-120.01.02.09[GVK: 3-1]- 33826 sayılı özelgede kripto para malvarlığının miras yoluyla hak sahiplerine geçişlerinde veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Gelir İdaresi Başkanlığı bu Özelge’sinde kripto paraları mirasa konu malvarlığı olarak kabul etmiş ve miras kalan kripto para üzerinden vergi alınması gerektiğini belirtmiştir.
Bu Özelge’de miras bırakana ait Bitcoin’in toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği de ifade edilmiştir.
Özelgedeki önemli kısımlar:
- 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikalinin veraset ve intikal vergisine tabi olduğu; 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde “Mal” tabirinin, mülkiyete konu olabilen menkul ve gayrimenkul şeylerle mameleke girebilen diğer bütün hakları ve alacakları ifade ettiği; 5 inci maddesinde, veraset ve intikal vergisinin mükellefinin, veraset yoluyla veya ivazsız bir şekilde mal iktisap eden şahıs olduğu hüküm altına alınmıştır.
- ‘’Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, muris …’ya ait …A.Ş. hesabında bulunan Bitcoin varlığının toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi ve tahakkuk edecek verginin ödenmesi halinde ilişik kesme belgesinin verilmesi gerekmekte olup, mirasçılarca beyanname verilmemesi durumunda ise daha sonra ödenecek vergiye mahsuben … A.Ş. tarafından (yüzde beş) %5 oranında tevkifat yapıldıktan sonra kalan miktarın mirasçılara ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Ayrıca, tevkif edilen paranın en geç bir hafta içinde en yakın vergi dairesine yatırılması ve durumun tarha yetkili vergi dairesine bildirilmesi gerektiği tabiidir.’’
Özetle: Gelir İdaresi Başkanlığı’nın kripto parayı, mirasa konu malvarlığı olarak kabul edip bundan vergi alınması gerektiğine dair görüş bildirmiştir.
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi’nin Dijital Miras Kararı
- Kararda, “Dijital Miras” kavramı kapsamlı bir şekilde ele alınmış olup, bu bağlamda kripto varlıklar da ayrı bir alt başlık olarak incelenmiştir.
- Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi’nin verdiği kararda, dijital miras ve kripto paraların miras yoluyla intikali konusunda yasal bir boşluk bulunduğu vurgulanmıştır. Mahkeme, miras bırakanın dijital cüzdan hesabının ekonomik bir değer taşıması nedeniyle, Türk Medeni Kanunu’nun 599/2. maddesi kapsamında miras yoluyla intikale elverişli olduğuna hükmetmiştir.
Karara konu olayda, başvurucu eşini trafik kazasında kaybettikten sonra, Apple’a başvurarak eşinin iCloud hesabına erişim izni talebinde bulunmuştur. Ancak Apple, erişimin yalnızca mahkeme kararıyla mümkün olabileceğini bildirmiştir.
Bunun üzerine başvurucu, Denizli 4. Sulh Hukuk Mahkemesi’ne müracaat etmiş, ancak talebi “özel hayatın gizliliği” gerekçesiyle reddedilmiştir. Ret kararının ardından istinaf yoluna başvuran başvurucu için Antalya Bölge Adliye Mahkemesi emsal niteliğinde bir karar vermiştir.
Tavsiye Yazı: Kripto Para Vergilendirmesi
İlgili kararda günümüzde dijital mal varlığının yadsınamaz ve göz ardı edilemez bir gerçeklik olduğu, kripto para adı verilen ve uluslararası ödemelerde dahi kullanılmaya başlanmış dijital sistemlerin var olduğu özellikle dikkat çekilen noktalardır.
İlgili kararda Günümüzde dijital mal varlığının yadsınamaz ve göz ardı edilemez bir gerçeklik olduğu, kripto para adı verilen ve uluslararası ödemelerde dahi kullanılmaya başlanmış dijital sistemlerin var olduğu özellikle dikkat çekilen noktalardır.
Günümüz dünyasında dijital mal varlığı ve dijital miras ile ilgili olarak yasal bir düzenleme bulunmadığı, bu konuda yasal bir boşluk bulunduğu değerlendirilmiştir. Bu sebeple TMK m.1 göz önünde bulundurulmalıdır.
Türk Medeni Kanunu madde (1):
“Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hakim, örf ve adet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.”
düzenlemesini içermektedir.
Sonuç olarak, kripto varlıklar, ekonomik değer taşıyan varlıklar arasında yer aldığından, miras hukuku kapsamında intikale konu edilebilir. Ayrıca, belirli şartlar sağlandığında, ölüme bağlı tasarruflar yoluyla miras sözleşmelerine de dahil edilebilirler. Ancak, merkezi borsalarda saklanan varlıklar resmi süreçlerle mirasçılara aktarılabilirken, özel cüzdanlardaki kripto paralara erişim için önceden planlama yapılması gerekmektedir. Ayrıca, veraset ve intikal vergisine tabi tutulmaları gerektiği Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından kabul edilmiştir. Mevcut yasal boşluklar sebebiyle, mirasçıların mağduriyet yaşamaması için hukuki ve teknik önlemler alınması büyük önem taşımaktadır.
